CÀ PHÊ LÀ GÌ? TÌM HIỂU VỀ CÀ PHÊ

Việt Nam là một trong những quốc gia xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới. Ngoài Robusta, Việt Nam cũng có những giống cà phê khác được mọi người trên thế giới đánh giá cao và yêu thích. Hôm nay, hãy cùng ZeMor Coffee tìm hiểu về các loại đang có ở Việt Nam nhé!

Cà phê là gì?

Cà phê là loại thức uống được ủ từ hạt đã được rang xay. Những hạt này được lấy từ hạt của những quả cà phê chín mọng. Sau quá trình rửa sạch, sơ chế, lên men và rang,... ta sẽ thu được loại hạt thơm ngon.

Thức uống này có hương vị rất đậm đà, đắng và có tác dụng giúp con người tỉnh táo hơn. 

Giống cây này được trồng chủ yếu ở khu vực đất đỏ bazan, khu vực nằm gần xích đạo. Có 2 loại giống được trồng phổ biến là Arabica và Robusta. Ngoài ra, từ quá trình lai tạo giống, chúng ta cũng thu được nhiều giống khác nhau.

Nguồn gốc, xuất xứ

Có rất nhiều giả thuyết về nguồn gốc của cây cà phê nhưng giả thuyết về Kaldi, người Ethiopia ở thế kỷ thứ IX là được nhiều người tin tưởng nhất. Kaldi được cho là người đã khám phá ra hạt cà phê sau khi những con dê của anh ta ăn một loại quả màu đỏ từ cái cây có những bông hoa trắng và chúng trở nên hăng hái đến mức không đi ngủ vào ban đêm. 

Sau khi thấy dấu hiệu lạ của đàn dê của mình, anh ta cũng đã ăn thử và nó giúp anh tỉnh táo trong suốt nhiều giờ cầu nguyện vào buổi tối. Sau đó, Kaldi đã báo cáo phát hiện của mình với giáo sĩ của tu viện địa phương. 

Vị giáo sĩ chia sẻ khám phá của Kaldi với nhiều người khác và kết quả là thông tin về một loại quả tràn đầy năng lượng nhanh chóng được lan truyền.

Lịch sử và hành trình du nhập của cà phê

Sau khi xuất hiện ở Ethiopia vào thế kỷ thứ 9, đến thế kỷ 14, những người buôn nô lệ đã mang cà phê từ Ethiopia sang xứ Ả Rập. Cà phê trở thành thức uống phổ biến của người Ả Rập với cách chế biến đầu tiên chỉ đơn giản là tách lấy hạt và cho vào nấu trong nước sôi. 

Từ đó, Ả Rập đã trở thành nơi trồng cà phê độc quyền với trung tâm giao dịch cà phê là thành phố cảng Mocha, hay còn được gọi là Mokka, tức là thành phố Al Mukha thuộc Yemen ngày nay. 

Những khách hành hương được thưởng thức nước cà phê đã lén lút mang hạt giống về trồng, chẳng bao lâu khắp khu vực Trung Đông đều có trồng và truyền đi mỗi lúc một xa hơn. Bước sang thế kỷ 15 thì cà phê đến Armenia, Persia, Thổ Nhĩ Kỳ và phía bắc Châu Phi, phổ biến trong thế giới Hồi giáo và lan tỏa đến Ý, sau đó là phần còn lại của Châu Âu, Indonesia, Mĩ. 

Bắt nguồn tên gọi 

“Cà phê” có thể bắt nguồn từ chữ “Qahwa” (theo tiếng Ả Rập thì “Qahwa” có nghĩa là thức uống được tạo ra từ nước của hạt quả). Qua đến người Thổ Nhĩ Kỳ được đọc là “Kahve” và nó đã được sử dụng rộng rãi khắp nơi. 

Một số người khác thì lại cho rằng, tên gọi này được đặt theo tên của thị trấn “Kaffa” của Ethiopia. Tuy nhiên, một số khác lại nói thị trấn “Kaffa” được đặt theo tên “Cà phê”. 

Và từ “cà phê” mà Việt Nam ta vẫn hay dùng có gốc từ chữ Café trong tiếng Pháp, một loại thức uống màu đen có chứa chất caffeine có vị đắng và thơm đặc trưng. Tại Việt Nam, giống cà phê vối là loại được trồng phổ biến nhất.

Đặc tính của cà phê

Cà phê có ít tính axit và có thể gây kích thích đối với người sử dụng do có chứa hàm lượng cafein. Vì vậy, rất nhiều người sử dụng loại thức uống này để giúp tỉnh táo hơn. Hương thơm của sản phẩm cũng khá đặc biệt và không khó để nhận dạng. 

Thời gian sinh trưởng tại Việt Nam

Đây là giống cây có thời gian sinh trưởng khá dài, khoảng 3 – 4 năm tuổi cây bắt đầu được thu hoạch. 

• Đối với cây cà phê chè thì 25 năm tuổi sẽ được xem là già và không thu hoạch được nữa. Nếu để cho cây tiếp tục sống thì có thể sống đến 70 năm.
• Đối với cây cà phê vối thì khoảng 20 – 30 năm tuổi cây được xem là già và không đáp ứng khả năng thu hoạch. 

Khu vực trồng nhiều 

Được biết rằng, loại cây này chỉ có thể được trồng ở vùng nằm trong vành đai cà phê; nơi hội đủ những điều kiện về thổ nhưỡng, độ cao, khí hậu và thời tiết,…mới sinh trưởng, phát triển tốt và tạo ra những hạt cafe chất lượng, hương vị phong phú.

Vành đai cà phê chính là khu vực nằm dọc theo đường xích đạo, giữa đường vĩ tuyến 23 độ Bắc và vĩ tuyến 23 độ Nam. Những vùng đất nằm trong ranh giới này kết hợp với độ cao 500-2,000 mét so với mực nước biển, thổ nhưỡng giàu dinh dưỡng, khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, lượng mưa phù hợp là điều kiện lý tưởng để cây cafe sinh trưởng và phát triển.

Khu vực để cây phát triển tốt nhất chính là khu vực gần xích đạo có khí hậu nóng, ẩm và đất đỏ bazan. Một số khu vực trồng cà phê chè như: các nước ở châu Phi,  Brazil, Indonesia, Ấn Độ, Malaysia, Uganda, Côte d’Ivoire… Tại Việt Nam, loài cây được trồng nhiều nhất ở các tỉnh ở Tây Nguyên và một số tỉnh thành khác.

Đặc điểm nhận dạng 

Cà phê sau khi xay thành bột sẽ có màu nâu đỏ, mềm mịn và có mùi hương đặc trưng rất dễ nhận dạng. Nhìn bằng mắt thường, chúng ta có thể dễ dàng phân biệt được sản phẩm. 

Hiện nay, thức uống này trở thành một loại thức uống được rất nhiều người ưa chuộng trong cuộc sống hiện đại, trải qua thời gian dài phát triển, hiện nay có rất nhiều hình thức pha chế cà phê hấp dẫn, có thể kể đến như Espresso, capuchino, latte,…Thức uống này bạn có thể uống nóng hoặc uống lạnh đều mang lại hương vị cực ngon.

Quá trình tạo ra một ly cà phê có hương vị thơm ngon

Cà phê kể từ lúc chín đến lúc được pha thành thành phẩm và thưởng thức đã trải qua một hành trình dài hết sức kỳ công và tỉ mỉ.

Có 2 phương pháp chế biến chín đó là chế biến khô và chế biến ướt. Sau đó, những hạt này sẽ được rang đến khi đạt nhiệt độ nhất định, dưới tác động của nhiệt độ và thời gian sẽ gây ra những biến đổi về màu sắc và hương vị. 

Tiếp theo, hạt sẽ được để nguội, degas và đem đi xay theo kích cỡ mịn hoặc thô khác nhau theo mục đích sử dụng. Cuối cùng sẽ được đem đi pha chế tạo thành những ly cà phê có hương vị cực kỳ thơm ngon.

Các nước trồng cây cà phê trên thế giới.

Hiện nay trên thế giới có khoảng 75 quốc gia nằm trong vành đai cà phê, nhưng trong số đó chỉ có khoảng 60 quốc gia cụ thể như sau:

• Ở Châu Phi được xem như là vùng đất sơ khai ban đầu của cây cà phê. Các loại hạt ở đây vô cùng đa dạng với nhiều chủng loại, giống khác nhau, và vùng đất châu Phi cũng là nơi bảo tồn rất nhiều loại gen đặc thù có giá trị cao. Một số quốc nổi tiếng ở Châu Phi có thể kể đến như: Ethiopia, Uganda, Kenya, Tanzania,…

• Ở Châu Mỹ sở hữu những trang trại cà phê của thế giới. Brazil còn là nước xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới. Hương vị hạt được trồng ở đây có vị nhẹ, êm dịu và có mùi thơm thoang thoảng của cam, chanh và hoa rất nhẹ nhàng. Một số nước trồng và xuất khẩu loại hạt này nổi tiếng trong khu vực có thể biết đến như: Brazil, Colombia, Honduras, Mexico,…

• Còn ở Châu Á chỉ có khoảng 8 quốc gia trồng, nổi tiếng và được biết đến nhiều là Việt Nam, Indonesia, Ấn Độ, Trung Quốc, Yemen,…những cây này được trồng ở châu Á có vị rất đặc trưng, vị đắng đậm hơn hậu vị ngọt, hương thơm thoang thoảng của chocolate.

Lịch sử về nguồn gốc cà phê có ở Việt Nam 

Cây cà phê, như đã từng đề cập ở trên, là loài cây xuất hiện đầu tiên ở châu Phi và Ả Rập, sau đó phân bổ lan rộng nhiều nơi khác nhau trên thế giới. Với điều kiện thổ nhưỡng thích hợp, Việt Nam cũng là nơi trồng nhiều loại cây này. 

Vậy cây cà phê xuất hiện ở Việt Nam từ khi nào?

Vào năm 1888, đồn điền đầu tiên được lập ở Việt Nam do người Pháp khởi sự ở Bắc Kỳ. Thời điểm này giống Arabica được trồng phổ biến ở ven sông. Thời gian sau dần được trồng lan xuống vùng Phủ Lý, Thanh Hóa, Ninh Bình, Nghệ An, Di Linh. Sau này người ta phát hiện Tây Nguyên là vùng đất thích hợp nhất để trồng cà phê.

Đến năm 1908, người Pháp mang hai loại khác đến Việt Nam là Robusta và Excelsa. Họ đã thử nghiệm giống tại Tây Nguyên thấy được sự phát triển rất tốt ở vùng đất này. Trong suốt quá trình diễn ra cuộc chiến, nhiều khu vực sản xuất cà phê phát triển nhưng rất chậm.